Onderzoek naar de mogelijkheid om netkosten anders te verdelen over tijd
Het dempen van piek in nettarieven kan welvaartsverlies door vraaguitval voorkomen
De energietransitie noopt tot aanpassing en uitbreiding van het elektriciteitsnet. Als de investeringen vooruit lopen op de volumeontwikkeling leidt dat tot tijdelijke tariefpieken. Door tariefpieken af te vlakken kan welvaartsverlies door vraaguitval worden voorkomen. Dat kent wel risico. Als de volumegroei achter blijft bij de verwachtingen, dan kunnen investeringen wellicht niet volledig, of pas later, uit de opbrengsten van nettarieven worden gedekt. De overheid kan daarvoor garant staan, maar dat levert risico op voor de toekomstige belastingbetaler.
Amortisatie is een geschikt instrument om tariefpieken te dempen
Als investeringen ver vooruitlopen op de vraag is amortisatie geschikt om tariefpieken af te vlakken. Het nettarief ligt dan in fase 1 onder de jaarlijkse gemiddelde kosten en in fase 2 daarboven. Een amortisatiefonds betaalt het tekort in fase 1 aan netbeheerders die dat in fase 2 terugbetalen. De kosten van amortisatie zijn bij grote tariefpieken en aanzienlijke prijselasticiteit lager dan het welvaartsverlies door vraaguitval. Bovendien herstelt amortisatie intergenerationele solidariteit op het gebied van nettarieven. Amortisatie heeft bij grote tariefpieken meer impact dan alternatieve afschrijvingsmethoden en is flexibeler.
Bij huidige investeringsprognoses en volumeverwachtingen is de tariefpiek beperkt
We onderzochten amortisatie met inschattingen van de tariefontwikkeling op het net op land van TenneT in drie scenario’s, waarin gevarieerd is in de snelheid van volumeontwikkeling en investeringspaden:
- Het scenario Koersvaste Middenweg (KM) is een beoogde continuering van de aannames in het IBO rapport en FIEN+ rapport met Dit scenario met lineaire volumegroei. Het voorziet een milde piek in de tarieven die pas in 2047 valt, met nauwelijks mogelijkheid tot amortiseren
- Het scenario Vertraagde Volumeontwikkeling (VV) met gelijke investeringen als KM, maar waar volume-ontwikkeling met een inhaaleffect (S-curve of lineair). Er is enige mate van amortisatie mogelijk, rond 2032 is een eerste piek in de tarieven.
- Vertraagde Doelrealisatie (VD) waarin de doelen voor elektrificatie pas in 2060 gehaald worden, en de investeringen vanaf 2032 worden getemporiseerd. In dit scenario ligt de tariefpiek in 2037 met enige mogelijkheden voor amortisatie.
Op basis van de gebruikte aannames is herverdelen over de tijd via amortisatie beperkt mogelijk. Er zijn tariefpieken, maar de omvang hiervan is beperkt. Met een constant amortisatietarief is de tariefdemping maximaal 8% en de top van het amortisatiefonds €2 miljard voor VV en 7% en €7 miljard voor VD. Ten opzichte van de totale tariefstijging (100-200%) en investeringen (meer dan €250 miljard tot 2045) is dat bescheiden. Een vergelijkbaar effect kan ook met alternatieve afschrijvingen worden bereikt.
De resultaten zijn gevoelig voor aannames rond investeringsprognoses en volumeontwikkeling.
Netbeheerders hebben daarvoor informatie aangeleverd. Omdat de onderzoekshorizon (2060) verder ligt dan de door ACM getoetste investeringsplannen en eerdere onderzoeken, zijn enkele belangrijke aannames, zoals de verwachte uitbreidingsinvesteringen na 2040 en de kosten van instandhouding, gebaseerd op niet extern gevalideerde informatie. We raden KGG en de netbeheerders aan om verdieping aan te brengen in de investerings- en volumescenario’s, en vooral de samenhang daartussen. Herverdelen over de tijd en het temporiseren van investeringen zijn twee logische instrumenten om bij achterblijvende vraag de tarieven beheersbaar te houden en vraaguitval te voorkomen. Voor beide instrumenten is inzicht nodig in de relatie tot de investeringsagenda, de doelen en doelrealisatie.
